សូមអញ្ជើញលោកអ្នក មេត្តាតាមដាននូវការបកស្រាយដូចខាងក្រោម៖

ក. និយមន័យ សុភាសិត ឬភាសិត ៖

១. តាមវចនានុក្រម សម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត៖ លោកបានពន្យល់ថា
សុភាសិត៖ មានន័យថា ពាក្យពីរោះ ពាក្យត្រូវ ឱវាទត្រឹមត្រូវ(ដែលមានប្រយោជន៍គួររៀនគួរស្តាប់) ពាក្យប្រដៅល្អ សម្តីដែលគេនិយាយត្រូវ ពាក្យត្រឹមត្រូវ ។

២. តាម សៀវភៅអធិប្បាយសំរាយបំភ្លឺភាសិតរបស់អ្នកនិពន្ធ សែម សូរ និង អ៊ឹន សារុន៖ បានពន្យល់ថា សុភាសិត គឺ ពាក្យស្លោកមួយវគ្គៗឬមួយឃ្លាៗដែលអ្នកប្រាជ្ញបុព្វបុរសបានចងក្រងឡើង ដោយប្រមូលយកអត្ថរស និងជម្រៅ ដ៏ទូលំ​ទូលាយល្អៗបង្កប់ទុកក្នុងពាក្យនោះៗ ។ សុភាសិត បើពោលតាមសព្ទនិយម មានន័យថាជា “ ពាក្យល្អ ” ការពោលត្រឹមត្រូវ សំដីមានខ្លឹមសារ វាចាមានរសផ្អែមល្ហែម វាចាពីរោះគួរឲ្យជាប់ចិត្ត ដំបូន្មានដ៏ពីរោះ គឺសំដីខ្លីៗ តែមានសម្ផស្ស​បរិបូណ៌​គួរឲ្យជ្រាបត្រជាក់ចិត្ត ។

សុភាសិត គឺជា ដំបូន្មាន ជាកំណត់ចំណាំរបស់បុព្វ បុរស បញ្ញាវន្ត ដែលបានពិនិត្យពិចារណាកត់សម្គាល់ នូវ​ហេតុការណ៍ផ្សេងៗ ក្នុងជីវភាព ក្នុងសង្គម ក្នុងសម័យកាលដែលខ្លួនរស់នៅ ទុកជាគ្រឿងសម្គាល់ ជាប្រដាប់សម្រាប់ ចំណាំចរិតលក្ខណៈនៃមនុស្សសត្វ ធម្មជាតិ ហើយជាពិសេសគឺ លក្ខណៈចរិយារបស់មនុស្សនេះឯង ។

រួមមកវិញ សុភាសិតមានន័យថា ជាពាក្យដែលគេបានសរសេរ ឬនិយាយជាឃ្លា ឬជាល្បះខ្លីៗអំពីចរិយារបស់មនុស្ស សភាវៈរបស់សត្វ និងសភាពពិតរបស់ធម្មជាតិប្រកបដោយវាចារពីរោះជាប់ចិត្ត និងបង្កប់អត្ថន័យខ្លឹមសារដ៏ជ្រាលជ្រៅ ខាងការអប់រំដល់មហាជនឲ្យលោកអនុវត្តតាម ឬជៀសវាងឲ្យឆ្ងាយ ឬក៏បានជាការពិចារណា ។

ខ. ភាពខុសគ្នានៃពាក្យ សុភាសិត និង ពាក្យស្លោក ៖

កន្លងមកហើយ មានអ្នកអានមួយចំនួនលោកចែកមិនដាច់រវាងសុភាសិត និង ពាក្យស្លោក។ អ្នកមួយចំនួនយល់ថា ពាក្យ​ស្លោក និង សុភាសិត គឺមានអត្ថន័យដូចគ្នា ។ តាមពិតពាក្យទាំងពីរនេះមានអត្ថន័យដាក់ពីគ្នាស្រឡះ គឺថា ៖

១) ពាក្យស្លោក៖

សំដៅដល់ពាក្យដែលគេពោលសរសើរ ឬលើកតម្កើង ឬការយកចិត្តទុកដាក់លើអ្វីមួយ។ ជាឃ្លា ឬជាល្បះដែលគេ សរសេរចង់ឲ្យមហាជនមានការចាប់អារម្មណ៍ មានការយកចិត្តទុកដាក់ជាពិសេសទៅលើរឿងអ្វីមួយ មិនថាពាក្យនោះជា ពាក្យល្អ ឬអាក្រក់អ្វីឡើយ ។ ឧទាហរណ៍៖

• លក់ស្រូវជូនរដ្ឋ គឺស្នេហាជាតិ ។ (សម័យសាធារណៈរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា)
• ទុកក៏មិនចំណេញ ដកចេញក៏មិនខាត ។ (សម័យ ប៉ុល ពត)
• ដាំដើមឈើមួយ គឺ បង្កើតបានជីវិតមួយ ។ (សម័យបច្ចុប្បន្ន)

២) សុភាសិត៖

ជា «ពាក្យល្អ» ជាការពោលពាក្យត្រឹមត្រូវ សំដីមានខ្លឹមសារ វាចាមានរសផ្អែមល្ហែម វាចាពីរោះគួរឲ្យជាប់ចិត្ត ដំបូន្មាន​ដ៏ពីរោះ គឺសំដីខ្លីៗ តែមានសម្ផស្សបរិបូណ៌គួរឲ្យជ្រាបត្រជាក់ចិត្ត។ សុភាសិតជាពាក្យដែលសរសេរឡើង ក្នុងគោល​បំណង​ល្អសម្រាប់មនុស្សជាទូទៅ។ អ្នកសរសេរ គឺចង់ឲ្យអ្នកស្តាប់ អ្នកអាន ឬអ្នកពិចារណាបានទទួលផលល្អ​ ដូចដែលខ្លួន​ធ្លាប់​បានទទួលពីអត្ថន័យនៃទង្វើតាមសុភាសិតទាំងនោះដែរ។ ឧទាហរណ៍៖

• អាក្រក់ៗចុះ ឲ្យតែល្អ ក្រៗចុះ ឲ្យតែមាន ។ សុភាសិតខ្មែរបុរាណ
• សំណាងពឹងចំណេះ អ្នកប្រាជ្ញចេះពឹងគម្ពីរ ។ សុភាសិតខ្មែរបុរាណ
• បើចង់យល់ឆ្ងាយ កុំណាយគិត ។ សុភាសិតខ្មែរបុរាណ
• នឿយណាស់ឲ្យខំអត់ ខ្សត់ណាស់ឲ្យខំរក ។ សុភាសិតខ្មែរបុរាណ
• ការអាន គឺជាការបណ្តុះគ្រាប់ពូជនៃបញ្ញា ។ លោក ច័ន្ទ ឫទ្ធី

គ. ប្រភពនិងប្រភេទសុភាសិតខ្មែរ៖

សុភាសិតត្រូវបានគេស្គាល់ និងនិយមប្រើប្រាស់ តាំងពីរាប់ពាន់ឆ្នាំមកម្លេះ។ សុភាសិតមិនមែនគេនិយមប្រើតែក្នុង ប្រទេស​ខ្មែរទេ សូម្បី ប្រទេសលោកខាងលិច ប្រទេសលោកខាងកើត ឬប្រទេសនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ទាំងមូល ក៏គេនិយម ប្រើខ្លាំង​ណាស់ដែរ ។

ប្រភពកំណើតនៃសុភាសិត កើតចេញពីការសង្កេត និងបទពិសោធន៍ប្រចាំថ្ងៃរបស់បុគ្គលបីសំខាន់ៗគឺ៖

• អ្នកប្រាជ្ញ បណ្ឌិតដែលជាមេសាសនា៖ ដែលលោកបង្កើតឡើងក្នុងគោលបំណងអប់រំ ឬប្រៀនប្រដៅដល់សាវ័ក ឬសានិករបស់លោកឲ្យជឿ ឬអនុវត្តតាម និងបានស្ថិតនៅលើគន្លងត្រឹមត្រូវនៃសាសនារបស់លោក ។
• អ្នកប្រាជ្ញ បណ្ឌិត ខាងសង្គមវិជ្ជា ទស្សនៈវិជ្ជា វិទ្យាសាស្ត្រ អក្សរសាស្ត្រ អក្សរសិល្ប៍ ឬក៏នយោបាយ៖ ដែលលោកបង្កើតឡើងក្នុងគោលបំណង រក្សានូវផលប្រយោជន៍ ក្រុម សហគមន៍ ឬជាតិសាសន៍របស់ខ្លួន ឬក្នុងបំណងជាគតិដល់មហាជនទូទៅ គ្រាន់បានពិចារណា ដើម្បីឲ្យមនុស្សទូទៅ បានស្ថិតនៅក្នុងសេចក្តីសុខ ចម្រើន ។
• កើតចេញពីមនុស្សទូទៅ ដែលជាអ្នកមានពិសោធន៍ល្អក្នុងជីវិត ៖ លោកបង្កើតឡើងក្នុងគោលបំណងអប់រំកូនចៅ ញាតិសន្តានបានគោរពប្រតិបត្តិតាម ឬបានពិចារណានៅក្នុងក្រុមគ្រួសារ ឲ្យបានស្គាល់សុខក្សេមក្សាន្ត ដូចលោក ដែរ ។

តាមការកត់សម្គាល់ យើងអាចធ្វើការបែងចែកប្រភេទសុភាសិតជាពីរប្រភេទ គឺ៖

១) ពុទ្ធសុភាសិត៖

សំដៅដល់សុភាសិតទាំងឡាយណាដែលបានចែង ឬពោលដោយព្រះពុទ្ធអង្គ ដែលធ្លាប់បានចែងនៅក្នុងគម្ពីរ ព្រះពុទ្ធ សាសនា ។ ឧទាហរណ៍៖

• ខ្លួនទីពឹងខ្លួន ។
• អវិជ្ជា ជាមេនៃបាបធម៌ទាំងពួង ។

២) សាមញ្ញសុភាសិត៖

សំដៅដល់សុភាសិតដែលបានកើតពីអ្នកប្រាជ្ញ បណ្ឌិតទាំងឡាយដែលមិនមែនជាតួអង្គព្រះពុទ្ធ ចែងឡើងក្នុងបំណង​ជា​គតិដល់មហាជន ។​ឧទាហរណ៍៖

• បើចង់ឲ្យស្រួចដូចបន្លា ត្រូវតែឧស្សាហ៍ដុះដែកដុល ។ សុភាសិតខ្មែរ
• ចង់រាក់ឲ្យជីក ចង់រីកឲ្យកាយ ។ អ្នកស្រី កែវ ចន្ទបូរណ៍
• ចង់រាក់ឲ្យជីក ចង់រីកឲ្យហាលថ្ងៃ ។ អ្នកស្រី កែវ ចន្ទបូរណ៍
• ស្រលាញ់កាយកប់ ស្អប់កាយឡើង ។ អ្នកស្រី កែវ ចន្ទបូរណ៍
• ចង់រាក់ឲ្យកាយ ចង់ស្រាយឲ្យចង ។ លោក យី ឆេងអ៊ួ (ប៉េង)
• ចង់រីកឲ្យកាយ ចង់ឆ្ងាយឲ្យគិត ។ លោក យី ឆេងអ៊ួ (ប៉េង)

ឃ. សារសំខាន់នៃសុភាសិតខ្មែរ៖

សុភាសិតខ្មែរត្រូវបានបុព្វបុរសគ្រប់ជំនាន់ លោកចងក្រងទុកមានចំនួនច្រើនឥតគណនា និងប្រកបដោយគុណ​តម្លៃ​វិសេសវិសាលដូចជា៖

• សុភាសិត ជាពាក្យបំព្រួញខ្លី ដែលមានបង្កប់អត្ថន័យអប់រំជ្រាលជ្រៅសម្រាប់សង្គមខ្មែរ ។
• សុភាសិត ជាពាក្យ ឃ្លា ឬល្បះប្រជាប្រិយដែលប្រកបដោយវាចារត្រឹមត្រូវ និងពីរោះពិសា ។
• សុភាសិត ជា ឧបករណ៍មួយដែលបានឆ្លុះបញ្ជាំងពីទស្សនសង្គមមនុស្សគ្រប់សម័យកាល ។
• សុភាសិត ជា ត្រីវិស័យដែលអាចនាំមនុស្សឈានទៅរក ការរីកចម្រើនតាមរយៈការពិចារណា លើឃ្លាប្រយោជន៍ ទាំងនោះ និងការដែលចេះជ្រើសរើស យកខ្លឹមសារសំខាន់ៗមកអនុវត្ តឲ្យស្របតាមកាលៈទេសៈ សង្គមនីមួយៗ ដែលខ្លួនកំពុងរស់នៅផង ។
• សុភាសិត ជាគ្រឿង ឬជាពន្លឺនៃការពិចារណាសម្រាប់អ្នកសិក្សាទាំងឡាយ ដើម្បីពិចារណារកហេតុផល ត្រឹមត្រូវ​ក្នុង​ជីវិត។
• ការចងក្រងសុភាសិតទុក ជាបំណងនៃបុព្វបុរស ដែលចង់ទុកឲ្យអនុជនយកមកធ្វើជាឧបករណ៍ នៃការរស់នៅ ក្នុង​ជីវភាព សង្គមមនុស្សតៗមក ដើម្បីបានស្គាល់និងយល់ហេតុការណ៍ផ្សេងៗ ក្នុងការទូន្មានអប់រំប្រើប្រាស់ ឬ​សេពគប់​ជាមួយមនុស្សទូទៅ ។
• សុភាសិត គឺជាមត៌កដ៏មានតម្លៃរបស់មនុស្សជំនាន់មុន ទុកសម្រាប់ជារង្វាន់ដល់មនុស្សជំនាន់ក្រោយ ឲ្យបានស្គាល់ នូវភាពចម្រុងចម្រើនក្នុងជីវិតរបស់ខ្លួន ។

ង. បម្រែបម្រួលនៃតម្លៃសុភាសិតខ្មែរ ៖

សុភាសិតខ្មែរ ត្រូវបានប្រែប្រួលតម្លៃរបស់ខ្លួនទៅតាមសម័យកាល សង្គម និងកាលៈទេសៈ។ សុភាសិតខ្លះ វាស្រប​នឹង​កាលៈទេសៈ ពេលវេលា ការអនុវត្តនៃជីវិត ចិត្តគំនិត សង្គមមនុស្សក្នុងសម័យមុន តែមកដល់សម័យនេះ កាលៈទេសៈ​ដំណើរជីវិតជាដើម វាប្រែប្រួលតាមពេលវេលាទៅវិញ។​ សុភាសិតខ្លះមានតម្លៃ​សម្រាប់តែមួយជំនាន់មនុស្ស។ សុភាសិតខ្លះមានតម្លៃ​​ សម្រាប់តែជាតិសាសន៍មួយ។ សុភាសិតខ្លះទៀតអាចមានតម្លៃជាសាកល និងគ្រប់ សម័យកាល ។

សុភាសិតទូទៅ ពិតមែនតែមិនមានលក្ខណៈត្រឹមត្រូវទាំងអស់ គ្រប់សម័យកាល គ្រប់ពេលវេលា និងគ្រប់មនុស្ស ឬបុគ្គលឬហេតុការណ៍ក៏ដោយ ក៏នៅមានលក្ខណៈត្រឹមត្រូវនេះ ច្រើនជាងខុសដែរ ហើយទោះបីភាពមិនត្រឹមត្រូវ សមហេតុផលនេះ លេចឡើងច្បាស់ប្រាកដនៅក្នុងសុភាសិតខ្លះក្តី ក៏លក្ខណៈនេះអាចបានជាពន្លឺមួយ សម្រាប់ឲ្យ អ្នកសិក្សា យកទៅធ្វើជាគ្រឿងពិចារណា ត្រិះរិះគិតដើម្បីស្វែងរកអ្វីដែលជាការត្រឹមត្រូវ សមហេតុផលនោះដែរ ។

ប៉ុន្តែទោះយ៉ាងនេះក្តីក៏យើងមិនអាចចាត់នូវសុភាសិតនោះថា មិនត្រឹមត្រូវឬខុសឆ្គងទាំងស្រុងដែរ ប៉ុន្តែអាចបានជាពន្លឺ​មួយ នាំឲ្យយើងមើលឃើញ ស្គាល់និងយល់ ដល់កាលៈទេសៈ ដំណើរជីវិតអតីតកាលដែរ ។

ច. បម្រើបម្រាស់និងន័យនៃសុភាសិតខ្មែរ៖

• បម្រើបម្រាស់៖ សុភាសិតខ្មែរត្រូវបានគេយកទៅប្រើប្រាស់ជាប្រចាំនៅគ្រប់ស្រទាប់វណ្ណៈសង្គម មិនថា ស្តេច មន្ត្រី សេដ្ឋី ព្រះសង្ឃ អ្នកចេះដឹង ឬពលរដ្ឋសាមញ្ញអ្វីឡើយ ។
• ន័យនៃសុភាសិត៖ តាមបែបទូទៅ សុភាសិតតែងមានន័យពីរយ៉ាងដែលច្បាស់លាស់ គឺ៖

១. ន័យជាអត្ថានុរូប (ន័យធៀប) ន័យបែបនេះខ្មែរយើងហៅថាន័យប្រយោល ព្រោះចាស់បុរាណ បញ្ញាវ័ន្ត អ្នកប្រាជ្ញបាន ទូន្មានអប់រំកូនចៅដោយវិធីប្រយោល ដោយការប្រៀបប្រដូច ដូចពាក្យថា ងើយស្កក ឱនដាក់ គ្រាប់ ឬ សាច់មិនបានស៊ី យកឆ្អឹងព្យួរក ឬ ទំពក់ទៅ ទើបព្នៅវាមក ជាដើម ។

២. ន័យអត្ថប្បដិរូប (ន័យចំ) ន័យបែបនេះខ្មែរយើងហៅថា ន័យផ្ទាល់ ព្រោះជាដំបូន្មាន ការអប់រំ ឬពំនោល ជា​បែបផ្ទាល់ត្រង់ៗតែម្តងដូចពាក្យថា “ ចេះពីរៀន មានពីរក ឬ កុំធ្វើស្រែប្រវះ កុំសង់ផ្ទះចូលគ្នា ឬ ធ្វើស្រែនឹងទឹក ធ្វើសឹកនឹងបាយជាដើម ។

• វិធីធ្វើអត្ថាធិប្បាយសុភាសិត តាមក្បួនរបស់អ្នកនិពន្ធ សែម សូរ និង អ៊ឹន សារុន

ក្នុងវិធីអត្ថាធិប្បាយ សុភាសិតទូទៅ ក៏ដូចក្នុងវិធីធ្វើអត្ថាធិប្បាយប្រធានបទឯទៀតៗដែរ គេត្រូវតែលើកយកគោលវិធី ៣ យ៉ាង យកមកអនុវត្តជាដរាបគឺ៖

១. សេចក្តីផ្តើម៖ គឺជាការចាប់ផ្តើមនិយាយបកស្រាយពង្រីកសេចក្តីក្នុងសុភាសិតនីមួយៗ ដែលមាននៅក្នុង ប្រធានបទ ដោយបានលើកយកបញ្ហាមកចោទ ក្នុងសុភាសិតនោះ ថែមទៀត មុននឹងបកស្រាយពន្យល់ន័យ សេចក្តីនៅក្នុងអង្គសេចក្តី ។

២. តួសេចក្តី៖ គឺជាការបកស្រាយពង្រីកពន្យល់ន័យសេចក្តី ក្នុងសុភាសិតដែលមាននៅក្នុងប្រធានចោទ។ នៅក្នុងអង្គ ឬតួសេចក្តីនេះ គេត្រូវលើកយកមតិ៣យ៉ាងទៀតមកអនុវត្តជាមួយផងជាការចាំបាច់គឺ៖

ក. មតិស្រប(ន័យចំ)៖ ជាការបកស្រាយស្របទៅតាមសុភាសិតដើម បានសេចក្តីថា យើងត្រូវ ឲ្យតម្លៃទៅលើសុភាសិតដែលមានក្នុងប្រធានចោទជាដរាប បើសុភាសិតថា យ៉ាងណា យើងត្រូវ និយាយស្របតាមនោះដោយគ្មានជំទាស់។

ខ. មតិផ្ទុយ(ន័យធៀប)៖ ជាការនិយាយ ដែលមានន័យសេចក្តី មតិយោបល់ ធៀប ឬផ្ទុយពីក្នុង មតិស្របផង ផ្ទុយពីសុភាសិត ជាប្រធានចោទផង ឧទាហរណ៍ថា បើសុភាសិតដើមយល់ថា ល្អ ត្រឹមត្រូវទៅហើយ យើងត្រូវតែរកមតិយោបល់ណាមួយផ្សេងទៀត មកពន្យល់ថា មិនល្អ មិនត្រឹមត្រូវ ឬមិនទាន់ល្អ មិនទាន់ត្រឹមត្រូវទាំងអស់ទេដោយហេតុភស្តុតាងបែបនេះមួយៗ ។ ការទាញមតិផ្ទុយនេះ ត្រូវតែមានឧទាហរណ៍ណាមួយមកបញ្ជាក់ផងជានិច្ច ។

គ. មតិរួម (សំយោគមតិ)៖ បានដល់ការបង្រួបបង្រួមមតិយោបល់ទាំងពីរ ខាងលើឲ្យស្របគ្នា ឬមួយយើងឲ្យតម្លៃ​ទៅលើ​មតិស្រប ឬមួយយើងឲ្យតម្លៃទៅលើមតិផ្ទុយ ឬក៏យើងរកមតិយោបល់ ផ្សេងទៀតមកបង្ហាញ ប្រសិនបើមតិយោបល់នោះ​មានលក្ខណៈសមហេតុផល ជាងមតិយោបល់ ទាំងពីរខាងលើ ។

៣. សេចក្តីបញ្ចប់ (យោបល់រួម)៖ គឺមតិយោបល់ដែលយើងត្រូវនិយាយ ឲ្យតម្លៃទៅលើគោលអត្ថាធិប្បាយ សុភាសិតនេះ​ទាំងមូល។ យោបល់រួមនេះ ជាយោបល់ចុងក្រោយបង្អស់របស់លោកអ្នក ធ្វើអត្ថាធិប្បាយ នេះឯង។ ប្រសិនបើសេចក្តី​ផ្តើម​និងតួសេចក្តី ដោយមានមតិទាំងបី បានបកស្រាយសមហេតុផលហើយ តែក្នុងយោបល់រួម ពុំបានបង្រួមសេចក្តីឲ្យសម​ហេតុផលទេ អត្ថាធិប្បាយនោះក៏មិនល្អត្រឹមត្រូវដែរ ។

គួរកត់ចំណាំថា នៅខាងចុងបញ្ច់នៃយោបលរួមក្នុងអត្ថាធិប្បាយសុភាសិតនីមួយៗ អ្នកធ្វើអត្ថាធិប្បាយត្រូវរក គោលដៅ ឬចំណុចសំខាន់មួយរបស់សុភាសិតនោះ ទោះបីសុភាសិតនោះ ពុំត្រឹមត្រូវសមហេតុផលក៏ដោយ ក៏ត្រូវតែឲ្យតម្លៃមួយ​ដែលជាចំណងរបស់ខ្លួនឬរបស់អ្នកពោលជាដរាប ។

កំណត់ចំណាំ៖ មតិទាំងបីនេះត្រូវតែយកទៅអនុវត្តក្នុងសុភាសិតដែលមានអត្ថន័យជាអត្ថានុរូប និងអត្ថប្បដិរូប ពោល​គឺ​នៅ​ក្នុងអត្ថានុរូបក៏មានមតិទាំងបី ក្នុងអត្ថប្បដិរូបក៏មានមតិទាំងបីដែរ ។

• របៀបពន្យល់ភាសិតតាមអ្នកនិពន្ធ តៅ ហ៊ី

ដើម្បីនឹងពន្យល់ភាសិតឲ្យបានល្អលោកអ្នកអាចអនុវត្តតាមរបៀបដូចខាងក្រោម៖

ក. ត្រូវអានភាសិតនោះដោយប្រុងប្រយ័ត្នដើម្បីអោយជ្រួតជ្រាបច្បាស់នូវន័យរបស់ភាសិត។

ខ. ក្នុងសេចក្តីត្រូវផ្តើមចុះសេចក្តីនៃភាសិតទាំងមូល ដោយប្រាប់អោយច្បាស់លាស់ តើភាសិតនោះ គេស្រង់ យកពីក្នុងសៀវភៅណាមក ឬក៏ជាភាសិតរាយរងដែលតែងតែឮគេពោលរៗ មក។

គ. ឯការពន្យល់ន័យរបស់ភាសិតមានពីយ៉ាង៖

១. បើជាភាសិតមានសេចក្តីត្រង់ៗទេ នោះគ្រាន់តែស្រាយន័យឲ្យបានធំទូលាយ ដើម្បីឲ្យស្តាប់ បានស្រួល។
២. បើជាបញ្ហាបញ្ឆៀងវិញ នោះត្រូវពន្យល់ន័យតាមអត្ថានុរូបរបស់ភាសិត (គឺអធិប្បាយតាម សេចក្តីដើមនៃសុភាសិត) រួចហើយពន្យល់ន័យតាមអត្ថបដិរូបទៀត (គឺពន្យល់តាមសេចក្តី លំអៀង ដែលជាខ្លេមសាររបស់ភាសិត) ព្រោះភាសិតទាំងទ្បាយនោះ បុរាណបណ្ឌិតបាន ចងក្រងទុកមក ដោយមានការពិនិរ្យមើលសភាវ: ឬកិរិយានៃវត្ថុក្នងធម្មជាតិ ហើយយកមក ប្រៀបធៀបនឹងឥិយាបទនៃមនុស្សក្នងសង្គម។

ឃ/ លុះពន្យល់ន័យរបស់ភាសិតហើយ គប្បីរើសរកឧទាហរណ៍ដែលប្រទះឃើញក្នុងជីវភាពនៃមនុស្សជាតិ ឬរក​ឧទាហរណ៍​ខ្លះក្នុងសៀវភៅរឿងនានា ដែលបានអានមកហើយ ដើម្បីបញ្ផាក់ន័យសុភាសិតនោះ ឲ្យរឹតក្បោះក្បាយ​ពិស្តារ​ឡើងទៀត។

ង/ លុះពន្យល់ន័យរបស់ភាសិតហើយ កាលបើឃើញថាភាសិតណាមួយ មានសេចក្តីខ្លះមិនសមហេតុ សមផល​តាម​កាល:ទេស: យើងអាចនឹងអធិប្បាយទទឹងជំទាស់នឹងសេចក្តីនោះបាន ដើម្បីបំផុសឲ្យឃើញថា ចរិយារបស់មនុស្ស​លោក​មិនចេះតែស្របតាមសេចក្តីទូន្មាននៃភាសិតដរាបទេ ។ តែត្រូវចាំឲ្យច្បាស់ថា សុភាសិតទាំងឡាយ មិនដែលមានសេចក្តី​ខុសស្រឡះទាំងអស់ឡើយ គង់នឹងមានកន្លែងខ្លះល្មម យកជាគតិ បាន។

ច/ ក្នុងសេចក្តីបញ្ចប់ត្រូវបង្ហាញខ្លឹមសាររបស់ភាសិត ត្រូវបំផុសឲ្យឃើញសីលធម៍ គឺសេចក្តីទូន្មាន និងគតិល្អ សែល​ជា​គន្លងបំភ្លីមហាជន ធ្វើដំណើរទៅមុចយ៉ាងស្រួល ឥតប៉ះទង្គិចនឹងឧបសគ្គផ្សេងៗ។

• លក្ខណៈរបស់សុភាសិត

សុភាសិតទាំងអស់ ពិសេសគឺសុភាសិតខ្មែរយើងនេះឯង តែងមានលក្ខណៈបីយ៉ាងគឺ៖

ក. សុភាសិតដែលមានន័យអត្ថានុរូប៖ ឧទាហរណ៍ កុំអង្គុយលើឈើពុក កុំយកកទៅលអន្ទាក់។ វិធី​អត្ថាធិប្បាយ ត្រូវពន្យល់ន័យជាអត្ថានុរូបតាមន័យរបស់សុភាសិតដើម ដោយយកមតិទាំងបី មកអនុវត្ត ជាមួយ ហើយត្រូវលើកយកន័យជាអត្ថប្បដិរូប មកប្រើដោយខ្លួនឯងដោយមតិទាំងបី មកអនុវត្តជាមួយ ថែមទៀត ។

ខ. សុភាសិតដែលមានន័យអត្ថានុរូបក្នុងឃ្លាទីមួយ ហើយមានន័យជាអត្ថប្បដិរូបក្នុងឃ្លាទី២ឬទី៣៖ ឧទាហរណ៍ កុំពត់ស្រឡៅ កុំប្រដៅមនុស្សខូច ។ ក្នុវវិធីអត្ថាធិប្បាយ ត្រូវពន្យល់ន័យជាអត្ថានុរូប ក្នុងន័យ អត្ថានុរូប និងអត្ថប្បដិរូបតាមគោលនៃសុភាសិត ដែលមានរួចហើយនេះ ដោយលើកយកគោលមតិទាំងបី មកអនុវត្តជាមួយថែមទៀតក្នុងន័យទាំង ពីរបែប ។

គ. សុភាសិតដែលមានន័យអត្ថប្បដិរូប៖ ឧទាហរណ៍ ធ្វើស្រែនឹងទឹក ធ្វើសឹកនឹងបាយ ឬកុំធ្វើស្រែប្រវះ កុំសង់ផ្ទះចូលគ្នា។ វិធីអត្ថាធិប្បាយ ត្រូវពន្យល់តែក្នុងន័យនៃសុភាសិតដែលមាន រួចមកហើយតែប៉ុណ្ណោះ បានហើយ គឺពន្យល់តែន័យផ្ទាល់នេះឯង កុំបាច់លើកយកន័យជាអត្ថានុរូបផ្សេងទៀតមកពន្យល់ទេ ហើយ យើងត្រូវលើកយកគោលមតិទាំងបីមកអនុវត្តជាមួយថែមទៀត ។

ច. អ្នកល្បីល្បាញខាងបកស្រាយសុភាសិតរបស់ខ្មែរ ៖

ភិរម្យប្រាជ្ញ ឈួន ភិរម្យ គង់ ណៃ ស្មៀន ប៉េ អ្នកស្រី នួន សារី អ្នកស្រី អ៊ុក សុផា លោកព្រហ្ម ម៉ាញ សាស្ត្រាចារ្យសែម សូរ នាយសាឡាត់ នាយ សុខគា សាស្ត្រាចារ្យ អ៊ឹន សារុន អ្នកនិពន្ធ តៅ ហ៊ី សាស្ត្រាចារ្យ ម៉ិញ លីង៉ាន ឯកឧត្តម ជ័យ ចាប សាស្ត្រាចារ្យ មៀច សុខារី អគ្គមហាបណ្ឌិត ប៊ុត សាវង្ស ព្រះភិរម្យភាសាអ៊ូ ហៅ ង៉ុយ សម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួនណាត អ្នកស្រី កែវ ច័ន្ទបូរណ៍ លោក នព ហង្ស ផលា....។

សរុបមក សុភាសិតខ្មែរ គឺពិតជាមានតម្លៃណាស់សម្រាប់យើងទាំងអស់គ្នា។ ក្នុងនាមយើងទាំងអស់គ្នាជាកូនចៅខ្មែរ គួរណាស់ខិតខំថែរក្សានូវមត៌កដ៏មានតម្លៃនេះកុំឲ្យបាត់បង់ និងគួរជួយលើកតម្លៃ ឲ្យបានកាន់តែប្រសើរថែមទៀត តាម​រយៈការសរសេរ ចងក្រង និងការបកស្រាយពង្រីកន័យបន្ថែមទៀតលើសុភាសិតខ្មែរទាំងចាស់ទាំងថ្មី និងផ្សព្វផ្សាយ ឲ្យ​បានកាន់តែទូលាយដល់មហាជនខ្មែរ ក៏ដូចជាជនបរទេសឲ្យគេបានដឹង និងបានទទួលស្គាល់។ ស្ថាប័នរដ្ឋ និងឯកជន​នានា គួរជួយចូលរួមឧបត្ថម្ភចលនាមហាជន ឲ្យមានការប្រកួតប្រជែងស្នាដៃបង្កើតសុភាសិតថ្មី ឬបកស្រាយ អត្ថន័យ​សុភាសិតចាស់ ឲ្យបានផុសផលជាប្រចាំសម្រាប់ជួយឲ្យសង្គមខ្មែរ មានសំទុះកាន់តែរីកចម្រើន ខ្លាំងឡើង ថែមទៀត ។